«Hamdu sano…

Duo…

 

Assalamu aleykum va rohmatullohi va barokatuhu.

 

Azizlar sizlar bilan mana bu yangi ochilgan kanalimizga “HIkamul Atoiyya” deb nomlanmish bu telegram kanalimizga tashrif buyurganingiz bilan muborakbod etaman. Qadamingiz qutlug’ bo’lsin.

In Sha Alloh bu suhbatlarimizdan olinadigan foyda-manfaatlarni avvalo o’zim uchun, va qolaversa tinglovchi barcha azizlarimiz uchun foydali, manfaatli, dinlari, dunyolari va ohiratlari uchun hayrli va manfaatli va barakotli bo’lishligini tilab qolaman.

Ibn Atoulloh Sakandariy rohimahullohning “HIkamul Atoiyya” asarlari – bu judayam o’zi qisqa, mo’jaz, kichik bir risola bo’lishiga qaramay, juda katta, olam-olam ma’nolarni o’z Ichida jamlagan Qadri buyuk, hajmi kichik bo’lgani bilan Qadri buyuk bo’lgan, sha’ni ulug’ bo’lgan bir asarlardan hisoblanadi.

Ibn Atoulloh Sakandariy rohimahulloh MIsrning Iskandariya shahrida 658 hijriy yilda tavallud topdi va 709 yilda vafot etgan Qohirada. Bu bizning melodiy hisobda 1260-yilda tug’ulib, 1309- melodiy yilda vafot etganligini ko’rsatadi. Ya’ni hijriy hisobda u kishi 51 yil yashaganlar. Melodiy hisobda esa 49 yil yashaganlar. Bu hayot bizning nazarimizda biroz qisqa bo’lib ko’ringani bilan, 50 yil o’rtacha deb olinadigan bo’lsa, ammo samarasi juda ham katta bo’lgan.

Bizning diyorlarda bu inson biroz mashhur emas, chunki bu kishini asarlari, bizda o’sha boshqa ilmlar inqirozga yuz tutgani kabi, u kishini ham asarlari bizning diyorlarda unchalik ko’p shuhrat qozonmagan. Asli esa islom olamida bu kitob qo’ldan-qo’lga o’tib bir qancha asrlardan beri juda katta shuhratga ega. Unga juda ko’plab sharhlar yozilgan. Juda ko’p ulamolar bu kitob haqida tasannolar aytishgan.

Hatto ba’zi mashoyihlar namozda Qur’ondan boshqa narsani yana qiroat qilish mumkin bo’lganida edi, albatta bu Ibn Atoullohning Hikamlari bilan o’qisa bo’lar edi, degan mazmunda bunga juda katta olqishlar aytilgan.

Kamina hodimingiz tahminan 20 yillar burun bu kitob bilan tanishganmiz. Ilk marotaba 2003 yillar bo’lsa kerak, biz birinchi marta paraballicheskiy antennalarni qo’ygan paytimizda, arab kanallariga qo’yib to’g’rilab ulanganmiz va o’sha yerda mehrob shahidi, buyuk alloma SHayh Muhammad Said Ramazon Butiy rohimahullohni aynan mana shu kitobdan sharhlab dars berilayotganini, qo’yilayotganini guvohi bo’lib qolganmiz. Bu tahminan o’sha 2003-2004 yillar edi. Mana shunda bu sharh bizni o’ziga juda qattiq jazb qilgan. Juda qattiq o’ziga rom qilgan. O’shandan beri bu hikmatlarni ko’plab hayotimizda foydalanib, manfaatlanib, ko’plab uni tatbiq qilib kelamiz. Bugungi kunda alhamdulillohki, bu ijtimoiy taroq orqali sizlarga ham, o’zimiz mana shu 20 yil Ichida o’rganib, bilgan narsalarimiz va manashundan olgan foydalarimiz….»

«

Bugungi kunda alhamdulillahki, mana bu ijtimoiy tarmoq orqali siz azizlarga ham, o’zimiz mana shu 20 yil ichida o’rganib, bilgan narsalarimiz va mana shundan olgan foydalarimiz, manfaatlarimizdan siz azizlarga ham buni baham ko’rishlikni lozim topdik va ijozatilar bilan inshaalloh bu asar haqida biroz tanishtirgandan keyin to’g’ridan to’g’ri shu asarga o’tib ketamiz. Demak ibni Atoulloh Sakandariy rahimahullohni qisqacha bo’lsa ham tanishib o’tdik. Misrlik olimlardan. Bu kishi bizga yetib kelgan ma’lumotlarga ko’ra 20 dan ortiq asar yozgan. Ko’p asarlarini men olganman, menda bor. Asosan bu kishi risola yozgan, ya’ni bizni bugungi til bilan aytganda kichik brashura kitoblar yozgan. Katta hajmdagi bir nechta kitoblari bor, ikki ustozlari Abul Abbos al-Mursiy va Abul Hasan ash-Shoziliy rahimahumallohlar haqida yozgan «»Latoiful minan»» degan katta bir 600 betlik atrofidagi kitoblari bor. Juda ham ajib kitob. Mana hozir zikri o’tgan Abul Hasah ash-Shoziliy rahimahumalloh imom ibn Atoulloh Sakandariy rahimahumalloh tug’ilishlari atrofida vafot etgan. Taxminan 650-yillarda yoki 659-yillarda vafot etgan. Yo imom Atoulloh tug’ilgan bo’lgan yoki tug’ilmasidan bir ikki yil avval vafot etgan. Manashu imom Abul Hasan ash-Shoziliy rahimahumalloh tariqat yo’lida, tasavvuf yo’lida «»Shoziliya»» tariqatiga asos solgan. Bu bizni tushunchamizda huddiki imom Bahovuddin naqshbandiy rahimahumalloh «»Naqshbandiyya»» tariqatiga asos solganga o’xshash bu kishi ham o’zlarini nomlarida «»Shoziliyya»» tariqatiga asos solganlar. Undan keyin bu tariqatni Abul Abbas al-Mursiy rahimahumalloh davom ettirgan murshidlik qilib ustozlikni davom ettirgan va Abul Abbas al-Mursiy rahimahumallohning vafotidan keyin aynan biz gaplashayotgan ibn Atoulloh Sakandariy rahimahumalloh «»Shoziliyya»» tariqatining 3-murshidi o’laroq uzoq vaqt bu tariqatga demak rahbarlik qilgan. Manashu rahbarlik jarayonidna demak manashu bir qancha asarlarni yozgan. Jumladan aynan biz bugungi kunda tanishmoqchi bo’lgan Hikamul atoiyya asarini ham shu kezlarda yozgan. Tasavvufga kirishiga keladigan bo’lsak imom ibn Atoulloh Sakandariy rahimahumalloh dabdurustan tasavvufga shundoq kirib kelmagan, balki hayotini avvalgi bosqichida tasavvuf holatlarini ko’p inkor qiladigan, unga qarshi chiqadigan, undagi holatlarni aksariyatini qabul qilmaydigan darajadagi, unga ya’niki teskari radikal tushunchadagi bo’lgan kishilardan bo’lgan. Bugungi kunda ham bunaqa holatlarni topish hech bir ajib ishlardan emas, ko’plab tasavvufga qarshi chiqadigan fikrlarni va hokazolarni qadam va qadam, kunma-kun uchratishimiz mumkin. Mana ibni Atoulloh Sakandariy rahimahumalloh ham hayotini avvalgi bosqichida tasavvufga qarshi bo’lgan, tasavvufni qabul qilmaydigan, uni rad qiladiganlar toifasidan bo’lgan. Ammo shariat ilmlarini esa juda pishiq, puxta bilgan bo’lgan. Manashu Abul Abbas al-Mursiy rahimahumallohning shogirdlari bilan ibni Atoulloh Sakandariy rahimahumallohni orasida bir mojaro bo’lib o’tadi va tasavvuf ahli haqida ibni Atoulloh Sakandariy rahimahumalloh biroz badgumonlik holatidagi o’zlarini so’zlarini gapirib yuboradi va undan keyin, o’sha paytdagi kishilarni Alloh bir insof bergan, O’zi tavfiq bergan kishilarda shunday bo’ladiki, insofga kelib qoladiki, bu insof axir o’zi ichingda hayot turibdi, borib o’zini og’zidan eshitib keyin hulasa qilsang bo’lmaydimi deydiganday mazmunda o’zini nafsiga dashnom beradi, tanbeh  beradi va azmu qarorini jamlab turib Abul Abbas al-Mursiy rahimahullohni huziriga borib, uni o’zini og’zidan, o’zini quloqlari bilan, o’sha gaplarni, shogirdlari aytayotgan gaplarni va o’zini hayolida kelgan tushunchalarini to’g’rilash uchun, tasdiqlash uchun demak o’zi boradi va borganda aynan tasavvufni o’q chizig’i bo’lgan, tasavvufni asl qaymo’g’i bo’lgan hadis ustida sharhlayotganligiga chiqib qoladi.

 

Tasodifni, bu tavofiqni qarang, Allohni bir tavfiqiki ibni Atoulloh Sakandariy rahimahumalloh aynan o’sha tasavvufni, bizni shariatimizda olinadigan o’q chizig’i bo’lgan hadisni Abul Abbas al-Mursiy sharhlab turgan bo’ladi. Buki hadisi-Jibriyl deb nomalanadi. Buni imom Muslim rahimahumalloh o’zlarini sahih kitoblarida zikr qilib Umar ibnul hattob roziyahllohu anhudan rivoyat qiladilar.»

«

Buni Imom Muslim rohimahulloh o’zlarining sahih kitoblarida zikir qilib, Umar ibn Hattob roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar. U kishi aytadilar:

“Biz Rosululloh sallollohu alayhi va sallamning huzurlarida o’tirgan edik. To’satdan sochlari tim qora, kiyimlari oppaq, egnida safar alomati ko’rinmaydigan notanish bir kimsa keldi. Kelib Rosululloh sallollohu alayhi va sallamga yaqin bo’lib o’tirdi. Tizzasini tizzalariga tekkazdi. Va qo’lini u zot alayhissalotu va salomning tizzalariga qo’ydi. Ya’ni etibor beringlar, biz namozda attahiyotda qa’dada o’tirganimizdek cho’kka tushib shunday o’tiribdi. Rosululloh sallollohu alayhi va sallamning tizzalariga o’zining tizzasisni tekkizdi.

 Mana shu darajada yaqin o’tirdi va o’zini qo’lini, ikki qo’lini Rosululloh sollallohu alayhi va sallamning muborak ikki sonlariga tekkizdi. Bunda ikkita yuz bir-biriga yaqinlashadi. Shu darajada Rosululloh sollallohu alayhi va sallamga yaqinlashdi. Ana shuning uchun bu hadis o’ta muhim hadis hisoblanadi azizlar. Bunga e’tibor qililik. Bu shunchalik quloq uchida eshitib qo’yiladigan hadislardan emas.

Ana keyin o’zining so’raydigan savollarini so’radi. Ichida islom haqida, iymon haqida va ehson haqida so’radi.

Payg’ambar alayhisalotu va sallom islom nimaligini tushuntirdilar, uning beshta rukndan iboratligini, iymon uning yettita rukni borligini uni tushuntirdilar. Har birida u tasdiqlar edi. Rost aytding, to’g’ri aytding der edi. Umar roziallohu anhu aytadilar: «»Biz taajjubga tushar edik, o’zi so’raydi, o’zi tasdiqlaydi. Bu ne hol bo’ldi»» degan mazmunda taajubga tushar edi.

Ana endi ehsonga kelganda, – Ehson nima? degan savolga u zot alayhisaloyu va salom: Alloh Taaloni ko’rib turganingdek ibodat qilmog’ing. Garchi sen uni ko’rmasangda, u seni ko’rib turibdi, -dedilar.

Keyin qiyomat haqida, uning alomatlari haqida so’raldi va ketdi. Biroz muddat o’tgandan keyin payg’ambar alayhisalotu va salom Umarni chaqirdilar. Rivoyatlarda har hil keladi, ba’zan bir necha soat o’tib deyiladi, ba’zan bir necha kun o’tib deyilgan. Buning ahamiyati yo’q, muhimi biroz muddat o’tgandan keyin Rosululloh sallollohu alayhi va sallam Umar roziallohu anhuni chaqiradilarda: «»BU soil, savol beruvchi kimligini bilasanmi»», – dedilar. Umar roziallohu anhu odob bilan, o’zlarini fikrlarini ilgati qo’ymasdan, bilag’onlik qilmasdan, o’zini bilag’on ekanliklarini ko’rsatmasdan, odob yuzasidan: «»Alloh va Rosuli biluvchiroq»», – dedilar.

Shunda Rosululloh sallollohu alayhi va sallam: «»Bu Jabroildir, sizlarga diningizni o’rgatgani keldi, – dedilar.

Ana shu joyida mashoyihlarimiz juda qattiq e’tibor qaratishni so’rashadi. Demak yuqoridagi o’tgan so’zlarni barchasi, savol-javoblarning hammasi: iymon, islom, ehson, qiyomat, uning alomatlari va hokazo deydigan barcha o’sha bo’limlar bekorga so’ralmagan ekan. Bu bizning dinimiz.

Jabroil alayhissalom kelib bizga dinimizning eng asos, fundamentlarini bizga o’rgatib ketdi. Shuni mahkam tutishimiz kerak.

Aynan endi biz, hozir bu borasida gaplashib turmoqchi bo’lgan tasavvuf ilmi esa, uchinchi savolda kelgan ehsonni ayni o’zining ichidan olingan. Mana shu ehson martabasi, ya’niki Alloh Taaloni ko’rib turganday ibodat qilish tasavvufning o’qi, uni mazmuni, uni qaymog’i, markazi hisoblanadi. Hamma narsa uni shuni otrofida aylanadi.

Ana shuning uchun azizlar, Ibn Atoulloh Sakandariy rahimahullohning bu «»Hikamul Atoiyya»» asarini agar biz yaqindan tanishib chiqib, uni hayotimizga tatbiq qiladigan bo’lsak, aynan mana shu maqomni qo’lga kiritgan bo’lamiz In Sha Alloh.

Ana Ibni Atoulloh Sakandariy rahimahullo o’zini ko’zi bilan ko’rib, quloqlari bila eshitishni hohlagan joyga borganda, aynan shu hadisni sharhlanayotganligiga tasodif duch keladi. Bu Allohni bir tavofuqi deb hisoblaymiz, Allohning bir tavfiqi.

Demak manashunda o’sha ehson martabasi haqida Abul Abbos al Mursiy so’z yuritgan bo’lib:

«»Istasang uni islom, iymon, ehson deb shu hadisning matnida kelgandek nomla; istasang boshqacha nomla, ibodat, ubudiyat, ubudat degan ma’noda nomla; Istasang undoq qil, istasang bundoq de, degan mazmunda nomlarini bir necha marta o’zgartirib, misollar bilan aytayotganligini guvohi bo’ladi.

Haqiyqatda azizlar mana shundoq. Ba’zilar kelishadiyki – islomda tasavvuf yo’q, tasavvuf bu keyin paydo bo’lgan bid’atlardan»

«Ba’zilar kelishadiki islomda tasavvuf yo’q, tasavvuf bu keyin paydo bo’lgan bid’atlardan, Rosululloh sallollohu alayhi va sallam va sahobalar davrlarida bo’lmagan deyishadi. To’g’ri tasavvuf degan nom bo’lmagan. Yuz yil keyin chiqgan narsa bu. Ulardan keyin. Ammo siz istasangiz tasavvuf demang. Ehson deng – mana hadisda turibdi. Uning ma’nolari Qur’onda to’lib toshib yotibdi. Istasangiz ana Qur’ondan oling. Nima nom qo’yasiz, bu o’zingizga havola. Muhimi, o’sha haqiqatni, o’sha yerda bayon qilingan ma’noni siz hayotga tadbiq eting boldi. O’sha tasavvuf. O’sha tariqat. O’sha haqiqat.

Aynan Qur’on bizga shu haqiqatni, shu ma’noni hayotimizga tatbiq qilish uchun nozil bo’lgan azizlar. Shuning uchun uning nomini nima deb nomlaymiz, o’zimizga havola. Kimga nima narsa yoqadi? O’sha nom bilan nomlab olsin. Ammo o’sha haqiqatni o’zini ro’yobga chiqarsa bo’ldi. Muhimi mana shu. Ya’ni bu haqiqatki, Alloh Taoloni ko’rib turgandek ibodat qilish maqomiga erishish.

Endi bunda har kimning aqli har-hil. Ayniqsa bugungi kunga kelib, aqillarimiz shu darajada ojiz bo’lib qoldiki, biz hattoki burnimiz oldida turgan narsalarni ko’rmaydigan, ko’rsakda uni payqamaydigan, payqasakda uni anglamaydigan, anglasakda uni fahimlamaydigan tushunmaydigan darajaga yetib bordik.

Ana shuning uchun azizlar bugungi kunda eng oddiy, sodda narsalarni ham biz hozir dinimizdan to’liq tushuna olmayabmiz. Bunga albatta din dushmanlarining sa’yi harakatlari katta ta’sir ko’rsatgan. Ohirgi yuz yil ichlarida islom ummatini Qur’ondan, Sunnatdan uzoqlashtirishda juda katta hiyla nayranglarni, jumladan tasavvuf ahli haqida bo’lmag’ur botil uydirma gaplarni tarqatishlari sabab, mana shu biz haqiqiy ma’nolardan uzoq bo’lib qolganligimiz sababdir.

Demak ana Ibn Atoulloh Sakandariy keldida, bu hikmatli so’larni o’zi tinglab, qarasaki o’zi o’qigan o’sha shar’iy bilimlariga biror yeriga zid kelmaydigan, muholif kelmaydigan joylarini har bitta joyini ko’rgandan keyin, muholif bo’lmaydigan, juda qattiq ta’sirlandi. Uyiga ketdi. Uyida tinch yota olmadi. Bu ko’rgan narsalari unga tinchlik bermadi, osoyishtalik bermadi. Keyin yana qaytib bordi ustozning oldiga. Va mana shu ikkinchi daf’a borgandan keyin, ustozning etagini mahkam tutdi. Va shu bilan Abul Abbos al Mursiy rohimahullohning etaklarini 12 yil tutib, shogirdlik qildi.

Ana endi tasavvufni o’zini qisqa qilib aytadigan bo’lsak, tasavvuf bu makorimul ahloqni jamlashdan iborat. Kim mana shu makorimul ahloqni o’zida jamlay olsa, tasavvufni o’zida jamlagan bo’ladi. Bo’lmasam, aks holda aksi bo’ladi. Endi mana xozir aytamiz, Qur’on va Sunnatda kelgan barcha xulq tasavvufning Ichida bor. Bulardan xavf, rajo, qanoat, sabr, shukr, sidq, hayo, ihlos, vara’, taqvo, zuhd, rizo, tavakkul, hilm, hushu, huzu, tavozelik, yaqiyn, muroqaba, sahiylik, oliy himmatlik, mushohada va hokazo kabi bir qancha xulqlar borki, aynan Qur’on va Sunnat bizga mana shu xulqlar bilan ziynatlanishligimizni targ’ib qilib kelgan.

Tasavvuf esa, mana shu narsalarni biz qanday qilib o’zimizda kasb etishligimizda aynan o’sha xulq sohibi bo’lish yo’llarini o’rgatgan va ko’rsatgan. Biz o’zimiz ojiz qolganligimiz sababli, ergashganlarga, mana shu yo’ldan yurib najotga erishganlarga ergashsakgina, biz ham o’sha to’g’ri yo’lda yurib najotga erishamiz azizlar.

Eng muhim narsa Alloh Subhanahu va Taaloning dini ergashishdan iborat. Mana shu narsani biz yaxshilab tushunishimiz kerak. Yangicha, inson o’zicha bir narsalarni o’ylab topib unga amal qilishi bu din emas. Balki dinini yaxshi tushungan, uni hayotiga singdirgan buyuk zotlarga ergashibgina – din olinadi. Shuning uchun ham Alloh Subhanahu va Taalo insoniyatga paydar-pay payg’ambarlarni yuborgan. Va so’nggi ohirzamon payg’ambari qilib, payg’ambarimiz Muhammad Mustafo sallollohu alayhi va sallamni yubordi. Maqsad-jamiki insonlar shu zotga ergashsin deb. Sahobalar payg’ambar alayhissalotu va salamni ko’rishdi va u zotga ergashishdi. Tobeinlar sahobalarni ko’rishdi…»

«Tabaa Tobeinlar Tobeinlarga ergashishdi va xo kazo din mana shunday yo’sinda erkashishlik

Bilan amalga oshib kelgan manashu din haqiyqiy to’g’ri din bo’ladi.

Tasavvuf ham xuddi shunday aynan o’sha tasavvufni ichidagi xolatlarni

Tasavvuf ichiga kirganidan kegin inson ko’radiki xuddi shu zanjir ularda chambarchas mukammal ravishda mahkam bog’langanligini

ergashishdan iborat ekanligini

 shundan tushunib yetadi va o’zidan oldingi shayxlari manashu xozirgi aytilib o’tilingan hulqlarni mukammal qilib o’zlarida o’zlashtirganlaridan kegin boshqa shogirdlariga dars berishganligidan

manashu ergashishlik zanjiri amalga oshadi asarni biz sinchiklab o’rganadigan bo’lsak asar hammasi bu muallif Ibn Atuulloh Sakandariy Rahimohullohni tafakkuri va tadabburi mahsuli ekanligini bilib anglab yetamiz. Buki juda katta bir tafakkur sohibi o’ta chuqur tafakkur sohibi bo’lganligini manashundan anglab, bilib olsak bo’ladi. Shuning uchun azizlar birinchi hikmatda juda

ham ajoyib bir hikmat bilan u kishi  boshlaydiki jumlani  Amalga tayanib suyanib qolinganlik alomatidanki

toyilishlik voqe bo’lgan paytda rajo umidni nuqsonga yuz kelishidir

Bu nima degani desa bizni aqillarimiz xozir shu darajada ojiz qolganki qu’rondan, sunnatdan uyoqda tursin shariy diniy qaysidir bir adabiyotlariniznidan, kitoblarimizdan nimadir bir gapni gapirib qo’yilsa, tarjima qilib qo’yilsa darrov bittada aqlimiz uni qabul qila olmaydi, albatta uni bugungi jundagi tushunchamizga o’girish kerek bugungi kundagi tushunchamiz misollari bilan keltirib bu narsani tushuntirish kerak keng qilib sharhlash kerak o’shanda manashu

qisqa mo’jaz lafzlik hikmatlarni

tushinib anglab yetamiz.

Dinimizda ma’lumki amalga tayanib bo’lmaydi amalga tayanishlikni esa alomatlari borligini Ibn Atuulloh Sakandariy Rahimohulloh aynan manashu hikmatlarida bizga aytayaptilar.

Aytyaptilarki toyilish ya’niki gunoh ma’siyat, oyoq toyilish bu banda qachonki gunoh ma’siyatni qilib qo’ygan vaqtda bo’ladi mana shuning uchun tasavvufda manashu kabi xolatlarni o’ta bir pardaga o’rash, odob yuzasidan chiroyli bir lafzlar bilan ifodalash uslubi keng ko’lamda qo’llaningan ochiqdan ochiq aytsa bo’lar edi gunoh ma’siyatni qilib qo’yish deb yo’q bu insonni tabini xira qiladigan insonni o’zidan qochiradigan lafzlar bo’lganligi uchun undan foydalanilmadida balki toyilish deyildi, yo’lda ketayotib inson oyog’i toyilib yiqilib tushadi, qoqilob tushadi, u bo’ladi bu bo’ladi xa xo kazo..

Demakki bu insonni ko’ngli uchun noxush xolat sodir bo’ldi, ko’nglsiz

 voqea  sodir bo’ldi shundan toyildi

demak toyilish ikki xil bo’ladi haqiqiy ya’niki ko’chada yurib toyilib yiqilib tushishdi va ma’naviy xulq jihatidan badxulqlik qilib qo’ydi yomon bir  ishni  bajarib qo’ydi.

Boshqacha qilib bugungi kunda bizni tilimizda aytganda ko’pchilikni ichida qovun tushirdi, demak ana o’sha toyilish manashu iborani Ibn Atuulloh Sakandariy Rahimohulloh odob yuzasidan ishlatdiki

aynan  topilgan paytda Allohga bo’lgan umidvorlik bazan susayib qoladi nuqsonga yuz tutadi kamayadi bu qandoq? masalan

ba’zilar kattadir kichikdir, ozdir ko’pdir gunoh masiyatga voqe bo’lib qolgan vaqtda nafsi uni tergashni

nafsi unga dashnom berishni boshlaydi ey bo’ldi endi seni Alloh kechirmaydi, endi seni jannatga

kirgizmaydi bu gunohing bilan endi dozaxda kuyasan u bo’lasan bu bo’lasan deydiganday mazmunda nafsi uni burnini yerga ishqalaydi,

Ichidan mana shunday turli hil o’y fikrlar gumonlar qaynab toshib unga tinchlik bermaydi manashunda inson bilsinki inson amaliga tayanib qolganligini shundan tushunib bilsin

shu joyda bir oz burilish yasaymiz

kegin yana qaytamiz shu joyga

tasavvuf ahli bugungi kunimizni tili bilan aytganda psixolog olimlar bo’lishgan insonni nafsoniyati psixologiyasi qanday ishlaydi manashu narsalarni juda o’ta sinchkovlik bilan juda chuqur o’rganib uni insonni o’ziga jilovini»

«Insonni nafsoniyati, psixologiyasi qanday jarayonda ishlaydi, mana shu narsalarni o’ta sinchkovlik bilan juda chuqur o’rganib, uni insonni o’ziga jilovini tutqazib berishgan. Kim o’zini nafsini poklamoqchi, nafsini sayqalamoqchi bo’lsa, nafsini jilovini qo’lida tutmoqchi bo’lsa, unga tasavvufdan boshqa yo’l yo’q. Tasavvufga kirsagina mana shu ma`noni o’zida topadi. Yuqorida aytib o’tganimizdek, buni xoxlasa tasavvuf deb nomlasin, xoxlasa boshqacha nomlasin, muhimi mana shu narsani, nafsini jilovini qo’lga tutishlikni o’rgnasin, ma`no mana shu. Qaysi yo’l bilan oladi o’zi biladi, nomini nima deb nomlaydi o’ziga ma`qulini tanlasin, lekin muhimi Qur`on va sunnatda ko’rsatilganidek yo’ldan yursa, o’shanda u maqsadiga erishadi.

Ana endi bugungi kundagi psixologlarga keladigan bo’lsak, bular insonga ba`zi bir qismlarini ochib bera olishadi, ularda Qur`onday, sun`atday ko’rsatma, dasturiy amal yo’q. Ular o’zlarini aqllari bilan bilganlarini, topganlarini va shu narsalarni tajribalar asosida erishgan xulosalarini ayta olishadi. Buni boshqacharoq qilib aytadigan bo’lsak, masalan, qalam. U – yozadigan bir asbob. Aynan u emas istagan narsamizni misol qilib olishimiz mumkin. Uni ostgi va ustki (oliy) qismi bor, ya`ni uchi va pasti. Bizga mana shu joyi kerak. Psixologlar nari borsa, eng chekkasiga borganda, uni eng quyi tarafini topa olishadi, ammo tasavvuf shayxlarimiz, mashoyiqlarimiz esa faqat mana shu uchini tepadagi eng yuqori cho’qqisini bizga bayon qilib berib ketishgan. Endi mana shu ikkala ilmni, ham eskilarni, ham yangilarni ilmini o’qiganlar buni asli, mihvori bitta ekanligini, o’qi bitta o’qda turganligini, faqat birlari uni eng oliy qismini, ikkinchilari uni quyi past qisminigina gapirib ketishganini tushuna oladi. Bo’lmasa, buni narsani bilmagan, faqat bitta tarafini o’qigan odam, masalan, diniy ma`lumotni olsa, bu oliy tarafni olib ketaveradi, katta yutuqqa erishadi. Dunyoviy psixologlarga borib o’rgansa, agar eng to’g’ri topganda ham, o’sha quyi tarafini topadi. Lekin u bilan najotga erisha olmaydi. Najotga qaysidir ma`noda erishadi, to’liq najotga emas. Ammo mana shu ikkita ilmni olgan kishi esa, bu ikkalasi bitta eknaligini tushinib, anglab yetadi. Biz suhbatlarimizda aynan mana shu holatlarni eskilarni ilmi bilan hozirgi yangi zamonaviy ilmlarda erishgan natija xulosalarni imkon qadar birlashtirib chiqib ketishga harakat qilamiz.  

Demak, Ibn Atoulloh Sakandariy rohimahulloh o’zining bu asarida amalga tayanishlik alomatini toyilish voqe` bo’lgan paytda “rajo”ni umidvorlikni susayishidan deb bildi. Va mana shu narsani shunday izohladi. Avvalo biz amalga tayanish nima o’zi? Amal nima o’zi? Shu haqida biroz ma`lumot olishimiz kerak. Rosululloh sollohu alay va sallamni Imom Buxoriy rivoyat qilgan mashxur hadislari bor: “Sizlarni birortangizni amalingiz uni jannatga kirita olmaydi.” dedilar. Sahobalar: “sizni hammi ey Rosululloh?” dedilar. U zot, “ha, meni ham” dedilar. “Illoki Alloh meni o’z raxmatiga burkasagina” dedilar. Nima degani bu deyilsa, “Kim nima amal qilsin. katta amal, kichik amal, ko’p amal, kam amal farqi yo’q. Kim nima amal qilsin, qilgan amali bilan jannatga kira olmaydi. Iloji, imkoni yo’q. Aynan bu hadisda Rosululloh sollohu alay va sallam bizga shuni bayon qilayabdilar. Nima kiritadi? Jannatga bizni nima kiritadi? Allohni fazlim raxmati. Mana shu Imom Buxoriy rohimahulloh rivoyat qilgan hadisda payg`ambar sollohu alay va sallam, “meni ham amalim jannatga kirita olmaydi” deyabdilar. “Faqat Alloh o’z rahmatiga o’rasagina, o’z rahmatiga qurshasagina, o’z rahmatiga burkasagina, o’shanda jannatga kira olaman” dedilar. Unda amal nimaga kerak? Savol tug’iladi. Agar qilgan har qanday amalimiz, tun-u kun tinmay, gunoh qilmay amal ibodat qilsak, bu bizlarni jannatga kiritmasa, unda nimaga kerak. Ana azizlar, bizga tasavvuf aynan mana shu Ibn Atoulloh Sakandariy rohimahullohning Hikam ul-atoiyya asarlarni mana shu savollarimizga huda ham ajoyib tarzda, ajoyib ususlda javob beradi.»

«Ibn Atoulloh Sakandariy rohimahullohning Hikam al-Atoiyya asarlari, mana shu kabi savollarimizga juda ham ajoyib tarzda, uslubda javoblarni beradi.

Oyati karimalarga ham qaraydigan bo’lsak, bu hadisga biroz zid kelishini  bizni zehnimizda, tushunchamizda qarama-qarshi kelishini guvohi bo’lamiz. Aslida zid joyi yo’q.

Masalan bir qancha oyati karimalarda Alloh taolo aytadiki, auvzu billahi minash shaytonir rojiym udxulul jannata bimaa kuntum ta’maluvn: Jannatga qilgan amallaringiz evaziga kiringlar deydi. Ha bor ekan-ku mana deysiz, oyatda gapirib qo’yibdiku. To’g’ri, ammo hadisdachi, bu hadis sahih hadis Imom Buxoriy rivoyat qilgan. Bizni bandalik ko’zimiz bilan qaraganimizda zohiran tashqi tarafdan bir-biriga teskarilik bor, aslida esa teskarilik yo’q. Jannatga kirish boshqa bitta ish, kirgandan keyin undan bir ma’lum maqomni egasi, sohibi bo’lish bu ikkinchi boshqa ish. Ana azizlar, demak mana shu joyda oyat boshqa narsani gapirganligini, hadisda payg’ambar alayhissolatu vassalom boshqa narsani gapirganliklarini tushunib, anglab, farqlab olsak bo’ladi. Buki jannatda 100 ta daraja bor. Har bir daraja orasi yer bilan osmonchalik balandlikda deyilgan. Ya’ni siz birnchi darajaga tushsangiz ikkinchi darajani ko’rmoqchi bo’lsangiz osmonga boqing endi. Huuv osmonda. Uchinchi darajani ko’ra olmaysiz, to’rt beshlarni endi gapirmang. Mana shu darajada maqomlar, darajalar yuksak, baland. Oyati karimada ana o’sha maqomlar egasi bo’lish haqida gapirilyapti. Va likulli darojatun mimma a’milu.  Mana Qur’oni karimni ikki ykoi uch joyida aynan mana shu lafzda Alloh aytadiki, har biringizni darajangiz bor, qilgan amalingizga yarasha, deydi. Ammo bu hadisda esa payg’ambar alayhissalotu vassalom bu jannatdagi darajalar haqida gapirmayaptilar. Mutlaq jannat chegarasidan o’tib olishlik haqida gap ketyapti. Mana shu jannat unga kiringlar deyilishlikka faqat va faqat Allohning fazli va rahmati kerak, boshqa hech narsa emas azizlar. Boshqa hech narsa kirgaza olmaydi. Agar Allohning fazli, rahmati bo’lmasa hech kim hech qaysi amali bilan o’sha chegaradan o’ta olmaydi. Qo’pol qilib aytilinganda bizni bugungi kunimizga solishtirilganda pasportimizga viza urilmaydi, chet elga kirish uchun yoki chet elga chiqish uchun degandek. Viza berilgandan keyingina siz u demak o’lkaga kira olasiz. Qarang, bu yerda ham mana ajoyib bir o’xshatma bor. Go’yoki biz dunyodan, boshqa bir davlatdan endi ko’chdik, endi yangi bir davlatga kirishimiz kerak. Biz u davlat fuqarosi emasmiz, fuqarosi bo’lish uchun registratsiyadan o’tishimiz kerak, ana shu regsitratsiya haqida gap ketyapti azizlar. Registratsiyadan o’tib, vizani urib, kirishga ruhsat bo’lgandan keyin, kirgandan keyin endi qaysi

mehmonxona qaysi otelga joylashasiz, uch yulduzlimi, besh yulduzlimi yoki undan ko’pigami, xizmatlar qanaqa bo’ladi hokazo hokazo. Demak ular esa u dunyoda oldindan to’lab qo’ygan to’lovlariz bilan ya’ni amal ibodatlaringizga ko’ra bo’ladi. Ana azizlar, demak mana shu dunyodagi juda ko’plab bo’layotgan ishlarni ma’nosini uxroviy ishlarimizda topsak ham bo’lar ekan. Hadisda payg’ambar alayhissalotu vassalom aynan viza olish haqida gapiryaptilar, jannatga birortangizni amali kirita olmaydi. Oyati karimalarda esa u viza haqida gap yo’q, balki jannatni darajalari haqida gap bor. Bu daraja u daraja, kim qanday amal qilsa o’sha darajaga erishadi degan mazmunda erishiladigan maqom darajalar haqida oyati karima gapiryapti. Mana shu ma’nolarni demak tushunib oladigan bo’lsak, oyat bilan hadis bir-biriga zid emasligini, qarama-qarshi emasligini yaqqol tushunib anglab yetamiz. Endi ibn Atoulloh Sakandariy rohimahullohni aytayotgan gapi ham aynan o’sha viza haqida gap ketyapti. Jannatga kirish uchun ruhsat beriladigan registratsionniy viza. Qachonki biz amalimizga tayanib qoladigan bo’lsak, Allohning fazli rahmatiga emas, bu katta nuqson, katta yutqaziq. Go’yoki biz o’sha amalimiz bilan Allohni qarz qilib qo’yayotgan bo’lamiz, aslida unday emas.»

«Qachonki biz amalimizga tayanib qoladigan bo’lsak Allohni fazli rahmatiga emas, bu katta nuqson katta yutqiziq go’yoki biz o’sha amalimiz bilan Allohni qarz qilib qo’yayotgandek bo’lamiz.

Aslida esa unday emas.

Insonni nafsidagi boʻladigan nuqsonlar kamchiliklar dag’alliklarni mana shunday yo’sinda inson o’zini sayqalliydi.

Sekin asta  egovlab,randalab, tekislab, goʻzal bir holatga olib keladi.

Buning uchun esa ana o’sha nafsidagi insonni nafsoniyatidagi kirliklar oʻsha dag’aliklar haqida ma’lumotga ega boʻlishi kerak.

Aynan osha eng birinchi kerakli muhim boʻlgan ma’lumotni bizga Ibn Atoulloh  Sakandariy rahimahulloh kitobini asarini avvalida beryapti.

Endi mana shu narsani nima uchun kitobni avvalida berilyapti deyilsa, bular yuqorida aytganimizdek bu mashoyixlar juda katta psixolog bo’lishgan.

Odamlarning aksariyatlari ularga shikoyat qilib kelishadi uni eshitishadi, buni eshitishadi, mulohaza qilib o’ylab tafakkur qilib qo’yishadi.

Oʻzlarini hayotlarida nimadir tajribalardan o’tadi, hammasi bir-biriga munosib, muvofiq kelgandan keyin bunga demak javob mana shunday bo’ladi, degan xulosalarni aytishadi.

Bu demak hikmat ham aynan mana shunday xulosalardan bittasi.

Buni hayotimizga biz soladigan bo’lsak, masalan, namoz, ro’za,  zakot,  haj umra, qur’on tilovati, zikr tasbehlar xayri exson sadaqalar,  yaxshiliklar hokazo hokazo qancha qancha demak shariatimiz qilinsa ajir savob bo’ladi deydigan amallarni juda ko’plab zikr qilgan sanab o’tgan. Ana shu amallarni biz qilgan, qilib yurgan paytlarimizda demak bizni kayfiyatimiz juda ham ko’tarinki oliy bir holatda bo’ladi.

Keyin mana shu amallardan to’xtab qolsak, qaysidir bir ayrim sabablarga ko’ra, ba’zan boshqa ishlar chiqib qoladi, ba’zan insonda dangasalik uyg’onib qoladi,  ba’zan bir hozir shu hikmatda aytilganidek toyilish sabab bo’ladida banda to’xtab qoladi.

Keyin o’zini o’zi tanbeh berishni urushishni koyishni boshlaydi.

Bu hamma insonda bor xolat faqat uni kimlardir shuni to’g’ri maʼnoda tarbiya qila olgan kimlardir  hali tarbiya qilishga ulgurmagan.

Demak tarbiya qilib olganlar ular alohida,  biz endi hozir mana shuni tarbiya qila olmaganlar haqida demak gap ochamiz-ki bu insonlar, bu kabi toifadagi kishilar, amallariga tayanib qolgan kishilar Allohni fazli rahmatiga emas.

Shuning uchun o’sha amallari to’xtab qolgan paytda, endi sababini ahamiyati yo’q, nima sabab bilan to’xtaydi? gunox maʼsiyat bilan to’xtaydimi, yoki kasallik bir tanbalik yo boshqa bir narsa bilan to’xtaydimi farqi yo’q, nima bilandir bo’lsa ham o’sha amal to’xtasa, ketdi, ana undan oldingi umidvorlik o’sha amallarni qilib turgan paytda dunyoda agar ikkita odam jannatga kiradigan bo’lsa bittasi menman deb turgan odamda oʻsha daraja yo’qoladi, o’sha tushuncha o’sha kayfiyat yo’qoladi.

 E man orqada qolib ketiyapman bugun Jamoat namoziga chiqa olmadim, bugun falon falon ishlarni qilolmadim, men bunda agar shunaqa ketaveradigan bo’lsam ahvolim chatoq boʻladi mani Alloh ertaga  kechirmaydi, men jannatga kirolmay qolaman, men qolib ketaman falon qilaman bu qilaman u qilaman deydigandek demak bir turli xil o’y fikrlari e’tibor beringlar, e’tibor beringlar mana shu joyga.

O’y fikrlar, gumonlar, insonga tinchlik bermaydi.

Bu faqat oy fikr gumon, boshqa hech narsa emas, alohida eʼtibor beringlar, mana shu joy esinglarda qolsin, hali bu joyga yana qaytamiz.

Toyilish voqe bo’lganda umidvorlik najot bo’la olmagani kabi, amal qilib turgan paytdagi umidsizlik ham najot bermaydi.

Mana shu narsalarni demak biz tushunib olishimiz kerak.

Amal qilayotgan paytda biz e’tiborimiz e’tiborimiz buni ruschasiga fokus vnimaniya deydi

e’tiborimizni biz amalga qilib qo’yganmiz, qachonki shu amalni qilsak, demak, biz najot topamiz shu amalni qilmasak najot topmaymiz deydigan tushuncha bilan mahkam ushlaymiz shu amalni qilsang ham qilasan qilmasang ham qilasan shu narsani deb mahkam ushlaymiz, mana shu joyda chalgʻiymiz.

Allohni rahmati ilohiysiga, Allohni rizosiga biz e’tiborimizni qaratishimiz kerak edi.

Bizlarni fokusimiz rahmati ilohiga Allohni rizosiga bo’lishi kerak edi.

Ana shuning uchun ham hayotimizni koʻp qismlarida eʼtibor qiladigan bo’lsak biz Allohni rizosini talab qilmaymiz namoz o’qiganimizda ham, ro’za tutganimizda ham, boshqa bir xayri ibodatlarni nimalarni bo’lsa ham qilganimizda ham, biz o’sha ibodatni qasd qilamiz Alloh rizosini emas. Mana shu Allohni rizosini qasd qilmaganligimiz hayotimizda juda ko’plab bizga mushkulotlarni jalb qiladi, olib keladi.

Va biz uni mushkulotlarni tugunlarini yecha olmaymiz tugunlarini bilmaymiz topa olmaymiz.

«

Ва биз у мушкилотларнинг тугунларини еча олмаймиз,тугунларини билмаймиз, топа олмаймиз. Нима сабабдан қаердан бизга бу қийинчиликлар келаётганини жойини топа олмаймиз. Бошимиз гаранг. Нима қилсам, бу муаммони ечимини топаман, деймиз. Ечими мана шу бизнинг эътиборимиз амалга қараб қолганлигидан. Аллоҳнинг ризосига эмас. Буни энг яққол мисолларидан Бугунги кунда, масалан, ҳаж-умра масалалари эшиклари жуда ҳам кенг очилиб кетди. Ва осонлашиб, енгиллашиб, бир маънода, арзонлашиб кетдики, ҳозир ким ўзарга пойга ўйналадиган даражада бўлиб қолинди. Нима учун? Бунда ҳам айнан мана шу касаллик бор. мана шу иллат бор. бизнинг хаёлимизда, бизнинг тушунчамизда хаж ёки умра энг катта буюк амал. Ҳақиқатда ҳам шундай ўзи. Аммо биз ҳозир гапираётган нуқта амал ҳақида эмасда. Биз ҳақимизда гап кетяпти. Биз гўёки, мана шу хажга бориб келсак, умрага бориб келсак, нажотни қўлга киритамиз. Қанақа қилиб бўлса ҳам, қайси йўл билан бўлса ҳам, бориб келишимиз керак. Буни қўлдан чиқариб бўлмайдиган фурсат деб кўрамиз. Аммо, бир ўйлаб кўрайлик, азизлар, нима учун ҳаж агар мана шу биз тушунганчалик муҳим бўладиган бўлса, умрда бир марта бажаришликни шариат фарз қилган. Қайтиб бормасангиз ҳам бўлаверади. Нима учун? Аммо биз қайта-қайта боришни хохлайверамиз. Қачонки, биз Аллоҳнинг ризосини талаб қиладиган бўлсак, мана шу иккита нарса қарама-қарши келган пайтда бошқа битта иш бор унда Аллоҳнинг ризоси бор ёки ҳаж қилиш имконингиз туғилди. Ҳаж сизга фарз эмас,фарзни қилиб бўлгансиз. Ҳаж энди сизга нафл. Сизга мана шу иккита иш қарама-қарши келди. Ва бу каби ҳолат ҳар доим келади. Ҳар бир кишига Аллоҳ мана шундай қарама-қаршиликни қўйиб қўяди. Бандани ўзи танлайди. Ҳажга боришни танласа, ҳажга кетади. Нима учун? Чунки унда нафсини насибаси бор. Роббисини эмас. Нафсини насибасини банда устун кўради. Мана нуқсон қаерда?! Агар Аллоҳ ризосини устун кўрган бўлганда эди, у ҳажини ҳажигига ҳам, умрани умралигига ҳам, бошқа амални бошқалигига ҳам қарамаган бўларди. Амал кўзига мутлақо кўринмасди. Аллоҳнинг ризоси кўзига кўринган бўларди.  Ана азизлар, энди эътибор беринглар, бизнинг этиборимиз, фокус внимания дейди, аҳамият берадиган жойимиз Аллоҳнинг ризоси бўлиши керак. Қаерда Аллоҳнинг ризоси? Ҳаждами, бориб ҳаж қилайлик. Умрадами, бориб умра қилайлик. Ёки бошқа амалдами, амал бизга кўринмаслиги керак, бориб ўша амални бажаришимиз керак. Мана шунинг учун азизлар,  бизнинг эски улуғламиз, аждодларимиз кўп, китобларда келади, ҳажга деб асраб, йиғиб қўйган мол-дуёларини ўртада уларга айнан ҳаж киладиган пайтда қандайдир маънода бу пулларни хайр-эҳсон қилиш керак бўлган ҳолатлар мана шундай рўпара келган пайтда улар ҳеч иккиланмасдан, тараддудга тушмасдан шундоқ сарф қилиб юборишган. Ва хизматкорлари бундан ҳайрон бўлиб, ахир буни ҳажга деб йиғиб қўйган эдингиз, ҳажга деб йўлга отланган эдик, шунча нарса тадорик кўрилган эди, деганда, биз ҳажимизни қилиб бўлдик дейишган. Бу жуда катта маъно, азизлар. Бу фарз бўлган ҳаждан кейинги ҳаж ҳақида гапириляпти. Гўёки, мана шундан бошқа нажот йўқдек, ўша амалга қарашлик ҳақида мана шу гап. Аллоҳнинг ризоси бизнинг эътиборимизда бўлишлиги керак. Аммо бу нарса бизнинг эътиборимиздан ташқарида қолиб кетди. Ўшанинг учун ҳам ҳаётимизда келишмовчиликлар, низолар, ҳар-хил ҳолатлар кўнгилсиз ҳодисалар, бақир-чақирлар ва шунақа ҳолатлар жуда кўплаб бўляпти. Қачонки, биз Аллоҳнинг ризосини биринчи ўринга(планга), биринчи мақомга қўядиган бўлсак, ва шундан келиб чиқиб мана шу ишни қилсам Аллоҳ мендан рози бўладими-бўлмайдими деган саволга ҳа, рози бўлади деган жавобни олсак, кейин қиладиган бўлишимиз керак. Йўқ, рози бўлмайди деган ишни у ҳаж бўлса ҳам, умра бўлса ҳам, ундан бошқаси бўлса ҳам биз тарк этишни, ундан ҳеч иккиланмасдан, тараддудланмасдан воз кечишни ўрганишимиз керак, азизлар. Бизга эса, бу борада айнан тасаввуф катта ёрдамчи бўлади. Хусусан, мана шу ибн Атоуллоҳ Сакандарий роҳимаҳуллоҳнинг Ҳикаму-л-атоийя асари бизга шу маъноларни кашф этиб беради.

«Mana shu ma’nolarni to’gri tushungan kishi, mana shu ma’nolarni demak quyidagi narsalarga erishadi:

Boyagi aytganimizdek uchta narsa:

* iymon;

* islom;

* ehson;

deydigan ma’nolarni tushunib yetadigan bo’lsa banda, islom haqiqatiga erishgan kishi amaldan charchamay qoladi. Ya’niki islomni haqiqatini o’zida tushungan, singdira olgan kishi. Mana biz musulmonlar doim namoz o’qiymiz, ro’za tutamiz. Buni g’ayridinlar ko’rib, bizdan hayron qolishadi. Nima uchun musulmonlar buncha ko’p namoz o’qiydi, buncha ko’p ro’zalarni tutadi deydi.  Ular aqliga sig’dira olmaydi bu narsani.

Endi ular ham agar islom haqiyqatini anglab yetib, tushunib musulmon bo’lishsa, ular ham bizdek aylanib qolishadi. Namoz o’qishdan charchamaydi, tahorat olishdan charchamaydi, ro’za tutishdan charchamaydi, Qur’on o’qishdan charchamaydi, zikr-tasbehdan charchamaydi. Birortasi kelib aytsada, dunyoda bormi birorta bir kitob, uni tugatib xatm qilib bo’lgandan keyin qayta boshlanadigan. Qur’ondan boshqa birorta bir kitob bormi? Musulmonlardan boshqa, kim bo’lishidan qat’iy nazar charchaydi. Ehtimol 100 marta o’qilgan kitob bordir, lekin kitobdan baribir charchaydi. Ammo biz musulmonlar kitob o’qib, Qur’on o’qib charchamaymiz. Ana islomni haqiqatini tushungan kishi, amal ibodatdan charchamas ekan.

Endi bu birinchi past maqom hisoblanadi.

Endi ikkinchi undan yuqori maqom esa, Iymon haqiqatiga erishgan kishi esa amaliga qaramaydi mutlaqo. Ana azizlar, tasavvufga kirish boshlandi. Bu tasavvufni eng quyi tabaqasi hisoblanadi iymon masalasi. Iymon qachonki qalbimizga singgib kiradigan bo’lsa, butun vujudimizga singgib kiradigan bo’lsa, qivotgan amalimiz bizga umuman ko’rinmaydi. Man shuncha namoz o’qib qo’ydim, shuncha Haj-Umra qilib qo’ydim, u qilib qo’ydim, bu qilib qo’ydim, birorta narsa ko’zingizga ko’rinmaydi.

Endi Ehsonchi, Ehson qatta qoldi? Agar ehson bizni vujudimizga singgib kirsa, unda ahvol qanday bo’ladi azizlar? Ana shu islom vujudimizga singgani kabi, iymon mutlaq bizni qalbimizni o’rab-qamrab olgani kabi, ehson ham bizni vujudimizga agar singgadigan bo’lsa, Banda Allohdan boshqa biror narsaga qaray olmaydi. Ko’ziga Allohdan boshqa narsa ko’rinmaydi. Bu eng oliy maqom hisoblanadi. Ana shuning uchun ham payg’ambar alayhissaloti va salom: “Allohni ko’rib turganingdek ibodat qilmog’ingdir” -dedilar ehsonni. Bu tasavvuf maqomida – Mushohada maqomi deyiladi, Allohni ko’zi bilan ko’rib turganday holatda, uni qalb ko’zi bilan ko’radi, lekin mana shu hozir, mana bu, demak telefonda telegram kanalida bir-birimizni, asosan sizlar endi mani ko’rayotganday, bu ko’z bilan ko’rayotganday, mushahada qilayotganday qalb ko’zi bilan Allohni mushohada qilinadi. Tan ko’zi bilan ko’rib bo’lmaydi, iloji yo’q. Ammo qalb ko’zi bilan ko’rsa bo’ladi. Pag’ambar alayhisalotu va salom shuni aytdilar: “Qalb ko’zing bilan Allohni ko’rib turganingdek ibodat qilmog’ing” dedilar.

Banda mana shu maqomga erishganda, Ehson maqomini qo’lga kiritgan bo’ladi.

Endi undan quyiroq daraja bor. Buni rosa urindim qilolmadim, eplolmadim desa, unda o’sha qalbingda Allohni ko’ra olmayotgan bo’lsang, o’sha qalbingda Alloh sani ko’rib turganlik hissiyotini his qilgin. Man Allohni ko’ra olmasam ham, u mani ko’rib turibdiku, degan his tuyg’u sanda g’alaba qilsin. Buni – Muroqaba, kuzatib turishlik maqomi deyiladi azizlar.

Shuning uchun azizlar biz bu holatlarni qayta-qayta eshitishligimiz kerak, yana sizlarga buni zapislarini beramiz In Sha Alloh. Zapislarini yana qayta-qayta eshitilar, ko’p ma’nolarni tushunasizlar.

Ho’p unda so’zimizda yana davom etadigan bo’lsak,

Amalga dalolat qilgan kishi, san falon amalni qilishing kerak, piston amal-ibodat qilishing kerak deydiganday ma’noda, shuncha namoz o’qigin, shuncha ro’za tutgin deydiganday, qaysidir amal ibodatga dalolat qilgan kishi – sani charchatibdi. Ya’niki sani uzoq yo’ldan, sani charchatadigan yo’ldan yo’llab qo’yibdi degani. Boyagi suhbatimizni boshida aytganimizdek, amal-ibodat bilan jannatga kirib bo’lmaydi. Charchab ketadi inson amal-ibodat qilaverib jannatga kira olmaydi.

Sani dunyoga dalolat qilgan kishi, batahqiq aldabdi sani. Chunki dunyo o’tkinchi matoh. O’tkinchi matoh bilan aldabdi. Ohirat boqiy dunyo, uni qo’lga kiritish kerak. Ammo kim sani ….»

«Ammo kim sani Allohga dalolat qilgan bo’lsa, u batahqiq senga nasihat qilibdi. Eng to’g’ri yo’lni senga shu ko’rsatibdi. Allohning rizosiga erishgin deb senga to’g’ri yo’lni ko’rsatgan kishi shu bo’libdi, deyilgan. Shuning uchun banda doimo Allohning rizosini o’zining e’tiborida ushlab turishligi kerak. Mana shu narsa uning doimiy hayoli, fikri – zikri Allohning rizosi bo’lishligi kerak. Nima ish qilsam Allohning rizosiga erishaman degan tashvish unga tinchlik bermasligi kerak. Mana shu tashvishimni aritaman, demak shu tashvishimga javobimni olaman degan mazmunda hayotimizni biz qurishimiz kerak.

Endi banda o’zini hozir mana shu holatda turib, Allohning huzuridagi maqomini bilsa bo’ladi. Hayron qolasiz, qanday qilib? Juda oson. Aynan hozir mana shu damda, mana shu vaqtda siz nima bilan bandsiz. Mana shu hayotni siz qanday o’tqazyapsiz? Allohning rizosiga erishtiradigan mana shunday ishlar bilan, mana shunday tashvishlar bilan, o’y-fikrlar bilan kun kechiryapsizmi? Yoki hayotingizni bir bo’lagiday o’ylab qo’yib, keyin boshqa ishlar bilan yurobsizmi, hayot kechiryabsizmi? Demak qancha ajratgansiz, bilingki Allohning huzurida darajangiz mana shuncha.

Savol tug’iladi: hop Allohning rizosini o’ylaydigan bo’lsak, tunu-kun mana shuni tashvishini qiladigan bo’lsak, a unda bola-chaqani kim boqadi, ro’zg’orni kim yurg’izadi, dunyoning ishlari qolib ketadiki, – degan savollar tug’iladi.

Azizlar kim ro’zg’or qilmang deyapti? Kim bozor-o’charingizni qilmang deyapti? Kim bola-chaqangizni boqmang deyapti? Kim dunyo ishlari bilan ovora bo’lmang deyapti? Bizning og’zimizdan hali chiqgani yo’q, chiqmaydi ham. Aynan o’sha ishlarni ham Allohning rizosi uchun qiling. O’sha ishlarda ham Allohning rizosini talab qiling. Bola chaqa boqishda ham, ro’zg’or tebratishda ham, dunyo ishlari bilan qaysi biri bilan mashg’ul bo’lganda ham Allohning rizosini talab qiling bo’ldi. Masala oson. Allohning rizosi uchun qiling o’sha ishlarni siz farz ibodatini bajarganlik ajr-savobini olasiz. Nafl emas, farz ibodatini. Juda katta ajr savobga ega bo’lasiz.

Ana shuning uchun azizlar, banda mana shu hozirgi holatiga qarab turib, Allohning huzuridagi o’zining maqomini aniqlasa, bilsa bo’lar ekan. Agar sizga shu holatingiz yoqayotgan bo’lsa, o’zingiz shu holatingizdan ko’nglingiz to’q bo’lib, nafsingiz rozi bo’lib turgan bo’lsa mana shu holatingizdan, “bu holarim manga yaxshi, Allohning huzuzrida ham manga shunaqa yaxshilik bo’ladi” desangiz demak bizning suhbatlarimizga qatnashmasangiz ham bo’laveradi. Ammo kim o’zining qilayotgan ishlaridan ko’ngli to’lmayotgan bo’lsa, o’zi rozi bo’la olmayotgan bo’lsa, “Man bundan ko’ra yaxshirog’iga, bundan ko’ra afzalrog’iga erishishim kerak” -deydiganlar bo’lsa, marhamat, bizning suhbatiiz mana shu ma’noda davom etadi In Sha Alloh.

Demak bizning tushunchamizda bandalar amaliga umidvor bo’lib qolmasligi kerak. Bandani jannatga kiritadigan, uzil-kesil uning hayotini hal qilib beradigan narsa amal emasligini biz tushunishimiz kerak. Amalga tayanib qolishlikni yana alomatlaridan birlari, ba’zilar Allohning mana shunday toat-ibodatlarini bajarayotgan paytda, boshqa bajarmayotganlarni ko’rganda, ularni kamsitishni boshlaydi. Ularni mensimaslikni boshlaydi. Benamozlarni, hokazo bizning tilimizda aytganda betavfiqlarni ko’rgan paytda nima qiladi, ularni kamsitishni boshlaydi. “Mana shular do’zahiylar, mana shular undoqlar, mana shular bundoqlar”. Kim sanga kafolatini berdi do’zahga kirishini? Qayerga borib ko’rib kelding? Nomai A’molini borib ko’rib keldingmi uni? Ehtimol san uni ko’rganingdan keyin, borib tavba qilar u. u hold anima deysan? Mana azizlar, shuning uchun boshqalarga hukm qilishda biz qo’rqaylik, o’zimizdan qo’rqaylik. Ehtimol biz ham bir paytlar betavfiq bo’lgandirmiz. Allohni tanimay, bilmay, boshqa bir ko’chalarda tentirab yurgandirmiz. Lekin Alloh tavfiq berdi Alhamdulillah. To’g’ri yo’lga tushib oldik. Unga ham bir kun tavfiqni berib qolar. Unga ham o’sha tavfiqni berganda sizdan ham o’zib ketar balkim, und anima deysiz? Ana shu birovlarni nomaqbul shariatga hilof…»

Anashu birovlarni nomaqbul, shariatga hilof ishlarini ko’rgan paytda ularni kamsitish, kishini o’zini aynan o’sha amaliga tayanib qolganligini, men unaqalardan emasman, men albatta jannatga kiraman deb huddiki o’zini nomai amolini borib ko’rib kelganday, taqdiri borib oldindan ko’rib kelganday kishilardan o’zini tutishi bu aynan manashu amaliga tayanib qolganlik holatlaridan biri hisoblanadi. Endi insonni hayotini bugungi kunda turli xil, xar xil psixologlar chiqib ketgan, insonni hayotida turli xil xolatlarda tushkunliklar, orqaga ketishliklar, omadsizliklar kabi bir qancha xolatlar uni qurshab turadi. Inson manashunda o’zini yo’qotib qo’yadi, unga qarasa to’g’ri aytayotganday bo’ladi, bunga qarasa to’g’ri aytayotganday bo’ladi, nima qilish kerak deydi, xokazo xokazo, xar xil xolatlarga tushadi, aynan o’sha nafsoniy holatlarni, insondagi o’sha tushkunlikka tushuradigan, uni tanazzulga tortadigan, xar xil holatlardaham e’tibor qilinsa hammasi bitta narsa bo’ladi, «O’y, fikr, gumon» bo’ladi, boshqa hech narsa emas. Bizni hayolimizda aylanayotgan «O’y, fikr»larimiz bizni orqaga tortadi. Ana shuning uchun payg’ambar alayhissolatu vassalom Alloh nomidan aytgan hadisi qudsiylarida nima deydilar: Alloh taolo aytadiki, «Men bandamning gumonidaman» deydi. Istaganini gumon qilsin, istasa men haqimda yaxshi o’ylasin, istasa yomon o’ylasin. Alloh meni kechiradi, to’g’ri yo’lga yo’llaydi deb Alloh haqida yaxshi gumonda bo’lganlarni Alloh o’sha yaxshi yo’lga yo’llaydi. Yo’q, Alloh meni kechirmaydi, meni bu gunohim kechirib bo’lmaydigan gunoh, u bu deydiganday gumonda bo’ladigan bo’lsa, Alloh saqlasin o’shanga uchraydi. Demak nima qilish kerak? Doim Alloh haqida yaxshi gumonda bo’lish kerak . Alloh subhanahu va taolo bizga faqat hayr, barakani berdi. Faqat manfaatni, yaxshilikni berdi. Bundan buyog’iga ham faqat shunaqa beradi deb tushunishimiz kerak. Savol tug’uladi, hozir axir meni hayotimda tang ahvoldaman men, ishim yurishmayapti, ish topilmayapti, oylikni mazasi yo’q, unisi undoq, bunisi bundoq, hammasida hayr baraka bor. Ayb nuqson o’zimizda. Qachonki biz Allohni ne’matlari bizni ustimizda yog’ayotgan yomg’irdanda ko’ra ko’proq, serobroq bisyorroq ekanligini, anglab, tushunib yetib shuni shukrini ado etishni boshlar ekanmiz, hayotimiz o’zgarib ketadi. Ba’zilar taslim bo’lishgan, ikki qo’lini ko’tarib hamma narsa taqdirdan, meni shunaqa omadsiz bo’lishim, ishim yurishmasligi, yo bir kambag’al bo’lishim yoki kasalmand bo’lishim hokazo deydigan, o’sha minus holatlar, salbiy holatlarni hammasini oldida, qarshisida taslim bo’lgan, bu taqdirdan deydi. Sen borib ko’zing bilan ko’rib keldingmi, seni taqdiringda manashular deb pechat urilgan ekanmi?, muhr bosilgan ekanmi?, qaysi ko’zing bilan ko’rding buni?, axir bu Allohga tuxmat emasmi?. Azizlar bu Allohga tuxmat. Kim borib ko’rib kelibdi. Allohni o’sha bandaga bu omadsiz, bu ishi yurishmaydi, bu doimo kasalmand bo’ladi, bu undoq bo’ladi, bu bundoq bo’ladi deydigan narsani unga muhr bosib, o’zgartirib bo’lmaydigan holatda ekanligini kim biladi buni, kim kafolatini beradi, bu ham qaerdan keldi. Bu ham ayni masdari kelib chiqish bulog’i «O’y, fikr»da.  Gumonlar har kuni kelverganidan banda unga ishonib qoladi, tasdiqlaydi. Ha shundoq ekan deydi. Yo’q undoq emas. Bunga eng katta raddiya Qur’on va sunnatni o’zi. Qur’on va sunnatni o’zi bunga eng raddiya bo’ladi azizlar.

«Nega qur’on berildi bizga bizdagi yo’q xurqlarni o‘zimizda mujassam etish uchun ularni kasb qilishimiz uchun

 o’sha xulq egasi, xulq sohibi boʻlishimiz uchun,

 u bizda yo’q edi, u xulq,  biz o’zimiz majbur qilamiz o’zimizni mana shu xulq sohibi bo’lasan taqvoli bo’lishing kerak san hozir betaqvosan deb parhezli bo’lishing kerak hozir parhezkormassan, sodiq bo’lishing kerak hozir sodiqmassan, ixlosli bolishing kerak hozir ixlossizsan, deydiganday maʼnoda yuqorida sanab o’tgan bir qancha oliy xulqlar bor.

Aksariyati bizda yo’q biz o’zimizni o’zimiz majbur qilishimiz kerak o’sha xulqlarni egasi bo’lishligimiz uchun.

Qachon ana shu xulqlarni egasi bo’lishga biz intilishni boshlasak sadoqat bilan sidqidil bilan ixlos bilan shunga qadam tashlasak hayotimiz o’zgarib ketadi azizlar omadsizlikdan mana shu kabi hamma haligi aytilyotgan bugungi kundagi aksariyat shikoyat qilayotgan o‘sha shikoyatlar chang to’zon bo’lib xayol sarobga aylanib ketadi,

 yo’q bo’ladi, chunki bu Allohni qonuni, o’zgarmas qonuni.

 Kim ana o’sha oliy sifatlar kabi intilsa oʻsha yoʻldan yursa albatta oʻshanga erishadi.

 

Nima uchun bizga Qur’on tushdi azizlar bir tafakkur qilinglar tadabbur qilinglar.

Qarang Qur’on azimusha’n bizga B nuqtani qo’yib qo’ydi mana manbu B nuqta dedi.

Biz hozir a nuqtada turibmiz b nuqtani bizga ko’rsatdi-da san mana shu joyga yetib kelishing kerak dedi.

Bu joyga yetib kelganingda san oliy xulqlarni o’zingda mujassam qilib kelgan bo’lishing kerak dedi.

San taqvodor bo’lishing kerak solih inson bo’lishing kerak, yolg’on gapirmasliging kerak, sodiq bo’lishing kerak, vafodor bo’lishing kerak, halim bo’lishing kerak, g’azab qilmasliging kerak, hokazo hokazo hokazo qancha qancha sifatlar bor mana shu sifatlarni o’zingni jamlab mana shu nuqtada b nuqtada bo’lishing kerak deydi.

 

Qarang bizga nimani ko’rsatiyapti azizlar bizga kelajakdagi Alloh ko’rsatyapti  san kelajagingda manashunday yuksak oliy maqomdagi martabadagi bir kishiga aylanishing kerak deb  bizga borar manzilimizni koʻrsatib qoʻyayapti azizlar va bunga tirik misol qilib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni bizga namuna o’laroq berib qoʻydi.

Qayerdan qandoq qilib man  bunga yetaman desa mana Rasulullohga ergash dedi.

 

Darxaqiqat Rasulullohda sizlar uchun goʻzal namuna, go’zal ibrat bor dedi. Nimaniki Rasul sizlarga olib kelsa unga ergashing nimadanki  qaytarsa undan qayting dedi.

Juda oson bundan oson narsa bormi Rasululloh sallallohu alayhi vasallam yurgan yoʻllaridan yurishdan boshqa yana oson nima bor.

Aynan mana shu narsa bizni hayotimizni o’zgartiradigan narsa-ku azizlar.

Bizni tushunchamizda hozir bu taqdirni oʻzgartirib bo’lmaydi men taqdirimni Alloh shunday qilib yaratgan bu tuxmat bu Allohga.

San borib ko’zing bilan ko’rib keldingmi Alloh seni shunaqa qilib yaratganligini to’g’ri biz hozir a nuqtadamiz shunday qilib yaratdi

lekin biz b nuqtaga Yetib borishimiz kerak

B tuqtaga yetib borganimizda bu a nuqtadagi kaminadan asar ham qolmaydi bu mutloq ayni boshqa shaxsiyatga aylangan bo’ladi

Ikkita shaxsni a tuqtadagi Ahmad bilan be nuqtadagi Ahmadni bir-biriga solishtirsangiz yer  bilan osmoncha farq qiladi bu boshqa bu boshqa inson bo’lib chiqadi aslida bitta inson lekin xarakter jihatidan sifatlari, xulqlari jihatidan boshqa boshqa inson bo’ladi

Endi mana o’zingizga savol?

Sizda ikkita yo’l bor hozir mana shu a nuqtada turibsiz  istang Qur’on sunnat sizga ko’rsatib bergan be nuqtaga yetib boring istang mana shu a tuqta bilan yetib boring qarorni o’ziz qabul qilasiz o’sha qarorga yarasha yashaysiz qiyomat kuni ham osha qaroringizga ko’ra javobgarlikka tortilasiz aynan siz qaror qabul qilasiz shu holatingiz sizga qoniqtiradimi, mana shu a nuqtadagi holatiz sizga ma’qulmi, shu bilan o’sha jannatga kira olishingizga aqlingiz yetadimi, ishonchingiz komilmi»

oxratdegi barcha yutuqlarni qo’lga kiritishizga ishonchiz komilmi qoluvrin unda szi hech kim majbur qimiydi man bu xolatmga ko’nikmiman bu xolatm bn najotka ersholmiman bu xolatm bn xalok bo’laman bu xolatmga man rozimasman aynan quron va sunnatdaga bu nuqtaga yetb borshm kere o’shandek shaxsiyatga aylanshm kere deb aynan mana shu damda qaror qabul qilishiz kere jiddiy o’zgarmas qaror qabul qilishiz kere mana shu qarorizga yarasha javobgarlikka tortilasz qiyomat kunida san qaror qabul qimadin a nuqtenda qoldin end sanga o’sha narsa deyiladi yoki oliy maqom jannatlaga kir deyiladi shuning uchun biz bu narsada o’ta axamiyatli bolishimiz kere bu bizi hayotimiz quron azimu shan bizga kelajegimizzi ko’rsatib mana shu joyga yetb borishila kere dgan mazmunda bzga shu narsani dasturul amal qilib yo’limizni chirogi qilib berdi nima uchun inson amaliga tayanadi desa bugungi kunda psixologlani etadgon ulani yaxshi ko’rib qollaydgon so’zi bor zona komforta dgan tushuncha bor ulada mana shu zona komforta bo’gani un inson amaliga tayanadi inson mana shu xududda o’zini komfortni yoqimli xs qladi boshqa qb etkanda bzi uy joyimiz bz ushetka krvosek xotrjam bo’lamiz go’yoki uyda bizi hech qanday musibat xech qanday dushman hech qanday ofat kutmayotkandek uyida tom bosib o’lganlar qancha o’zini uyda cho’kib yonib kuyib kul bo’lib o’lganla qancha o’zini uyida bosqinchilar o’ldrb ketkanla qancha lekin biz uymzga krvosek xotrjamlikni xis qilamz buni zona komforta deyiladi bandani nafsoniyatida shunday xususiyati borakan o’rgangan ko’ngil qo’ygan narsasi bn qolishi unga qandedr ma’noda xotrjamlik berarkan shuni bugungi kunda psixologla zona komforta diydi man shu amalni shunde diman amall ham zona komforta qachonki shu namozzzi o’qib qo’ysam qachonki shu ro’zani tutb qo’ysam qachonki hajga borb kesam shunda xotrjam bo’laman diydi end Alloh qarz bo’ldi mandan mani xar qanaqasga jannatka kiritadi diymz man xotjamman deydi ana inson qanday adashadi xato qiladi bizi namoz ro’za haj umramiz jannatka kiritolmaydi hotram bo’masligimiz kere shuning uchunam oyati Karimda Alloh Taolo nim deydi Allohning makridan faqat ziyonkorlargina xotrjam bo’lishadi deydi ziyonkorladan bo’p bo’masligimiz un bz amalmzga tayanmasligimiz kere qvotkan amalimiz bzi jannatka kiritolmidi bzi jannatka kiritadgon yakkayu yagona narsa bu Allohni rizosi qachonnki Allohni rizosiga ersharkanmz o’shanda jannatga kroliymiz buni banda qiyomat kuni Alloh Taoloni xuzirida tikka turganida biladi boshqa payt bilolmiydi oshetda ma’lum bo’ladi Alloh Taolo bu bandadan rozi bo’ldimi yoki yo’qmi xadislada etilgan qavmlar bor qancha qancha togdek amallari bn kelishadi qay birimizda bor tog’dek amal Alloh o’sha amallarini chang to’zonga aylantrb yuboradi xech vaqo yo’q chang to’zonniyam bugungi kunda tushunchasi bor galagrafiya diydi oldizda bir narsani surati turadi xuddi xayotda bordek lekin borb qo’lizi tqsez galagramma havoda yasalgan surat uni bor narsa deb oyliysiz xudi bordek  har xil ko’rinishda qilishi mumkin ko’ziz blan aldanasz xuddi uni jismi bor narsani ko’r qgande korasz lekn borb ushamoxchi bo’sez qo’liz kirib ketadi keyin ana shunga o’xshab ALLOH yaxshiliklarini tog’dek ko’rsatasi bor op ke deyiladi banda amalini ushlamoxchi bo’ladi olib taroziga tortmoqchi bo’ladi lekin U sarob tafsir darslanrini o’tkanmzda bundan 30 yil avval ustozlarimiz derazadan tushb turadgon quyosh nuridagi changlani ko’rsatib msol qlshkan shu chang to’zonni koryapslami xa ko’ryapmiz qani shundan bir besh olti gramini tortib kelilchi iloji yo’q ko’rinib turadi lekin tutolmaysz uni Alloh Taolo ba’zi bir qavmlarni mana shunday qilib qo’yarkan

«Juda koʻplab ibodatlar qilishgan. Tog’-tog’day ibodatlari bor. Lekin Alloh uni chang-to’zonga aylantirib yuborar ekan, taroziga torta olmas ekan. Mana bular ana shu amaliga tayanib qolgan kishilar misoli bo’lishi ehtimoldan xoli emas.

 

Shuning uchun, azizlar biz amalimizga tayanib tura olmaymiz. Balki har bir ishimimizda Allohning rizosini talab qilishimiz, izlashimiz kerak.

 

Va mana shu aynan Qur’on va sunnatni bizga oʻrgatgan o’giti va talab qilgan ishlari hisoblanadi.

 

Endi bunda biz oʻzimiz ustimizda koʻp ishlashimiz kerak. O’zimizni ayniqsa, aql, fahm misolida juda koʻp ishlarni qilishimiz kerak. Eng birinchisi, xayol-fikrlarimizni to’g’rilashimiz kerak.

 

Boyagi hadisi qudsiyda aytganimizdek, Alloh taolo aytadi «»Men bandamning gumonidaman»» ,  deb paygʻambar alayhissolatu vassalom rivoyat qilib aytganlar. Demak, oʻzimizdagi salbiy fikrlarni hammasini haydashimiz kerak.

 

Men omadsizman, mening ishim yurishmaydi, men doim kasalmandman, men doimo qoʻpolman, men doimo so’poqman degan maʼnoda ba’zı bir kishilarda shunaqa fikrlar uyg’onib  qoladi. Bunga atrofdagilar ham sabab boʻladi. Atrofdagilar shuni gapiradi: Sen xunuksan deydi, sening ishing yurishmaydi deydi, sen usan sen busan deydigan gaplarni hali unisidan, hali bunisidan eshitaverib yillar mobaynida unda shu narsa shakllanib qoladi. Oʻzi ham shunga ishonib qoladi.

 

Ha, men shunaqa ekanman. Yo’q, Siz bu fikrlarni hammasini tark eting. Salbiy fikrlarni barchasidan voz keching. Ijobiy fikrlarni oʻzingizga qo’ying. Alloh meni omadli qilib yaratgan. Alloh meni undoq qilib yaratgan, Alloh meni bundoq qilib yaratgan, degan yaxshi sifatlar bilan oʻzingizni maqtang. Endi shunchaki, maqtov bo’lmasin. Shunga qarab yuring. Ushlab ham ko’ring. Mana o’sha Qurʼoni karim bizga eng yaxshi namuna misol bo’lsin. Boya aytganimizdek, biz hozir A nuqtamizdamiz. B nuqtaga yetib borishlikni Qur’on bizga amr qildi. O’sha B nuqtadagi o’zimizni shakllantiraylik, tasavvur qilaylik, aqlimizda tafakkur-tadabbur qilaylikki, B nuqtaga yetib borganimda men qanday inson bo’laman. Men mana bunday solih bo’laman, taqvoli bo’laman, parhezkor bo’laman deb shariat, Qur’on va sunnat bizdan talab qilgan sifatlarni birma-bir yozib chiqing. O’zimizda mana shu sifatlarni mujassam boʻlganini, o’zimizni ana shu xulq sohibi bo’lganimizni tasavvur qilaylik. Va shuni mahkam ushlaylik. Endi men shunga erishishim kerak deb, shaxdam-shaxdam qadam tashlaylik.  Bunga endi biz reja tuzishimiz kerak, azizlar. Rejasiz hayot bo’lmaydi. A nuqtani aniqladik. B nuqtani ham aniqladik. Endi unga qanday yetib boramiz. Shuning uchun biz hayotimizni manhajlarga, boʻlaklarga boʻlishimiz kerak. Va mana shu boʻlaklardan unumli foydalanishimiz kerak. Masalan, kun davomida nima ishlar qilaman, falon ishlarni qilaman, piston ishlarni qilaman. Nima ishlarni tark qilaman. Nimani qilmayman degan bizning yozilgan rejalarimiz bo’lishi kerak. Qachonki, hayotimizda mana shu reja paydo boʻlar ekan, ana shunda bizning hayotimiz yaxshilanishlikka, o’nglamishlikka yuz tutganini koʻramiz. Bir oy o’tadi, ikki oy o’tadi, koʻp muddat oʻtmaydi, azizlar. Hayotingiz mutlaqo oʻzgarib ketganini o’z  ko’zingiz bilan koʻrishni boshlaysiz. Sizdagi oldingi o’y-fikrlaringizdan, tushunchalaringizdan asar ham qolmagan. Men omadsizman, ishim yurishmaydi, men kasalman, men xunukman, men qoʻpolman deganday salbiy fikrlarni asar qolmayotganini koʻrasiz. Hammasining oʻrnini  birin-ketin sizni omad, yaxshilik  qurshab olayotganini koʻrasiz . Bu qonun bu. Qachonki, siz salbiy fikrlar oʻrnini ijobiy fikrlar bilan toʻldirib, shunga qadam tashlab borar ekansiz, Alloh sizga ana shu barcha ijobiy fikrlarni muhayyo qiladi. Aks holda bo’lsa, aksi boʻladi. Agar hozir sizni siz aytganingizdek salbiy holatlar qurshab olgan bo’lsa, siz magnitsiz. Chunki shu salbiy fikrlarni oʻzingizga mixlab olgansiz. Shunga ishonib olgansiz. Magnit holatida oʻzingizga tortyapsiz. Magnitni bilasizlar ikki tomoni bor. Bir tomoni o’ziga tortadi. Ikkinchi tomoni o’zidan  haydaydi. Yonib kul boʻlganlar qancha!? Bosqinchilar bostirib o’ldirib ketganlar qancha oʻzining uyida?! Lekin biz oʻzimizni uyimizga kirib olsak, oʻzimizni xotirjam his qilamiz.»

«…biz buni aksi bo’lishimiz kerak. Doimo yaxshilikda fikrlashimiz kerak. Zotan din bizga shu narsani buyuradi. Qur’on ham, Sunnat ham doimo yaxshilikni bizga buyuradi. Biror bir yoqimsiz holat bo’lib qolsa, bao’ladi hammaning ustida bo’ladi. O’sha yoqimsiz holatda ham biror yaxshilik borligini Qur’on bizga o’rgatmaganmi azizlar. Yoqimsiz narsada ham biz o’zimizga yaxshilik topishimiz lozimligini Qur’on bizga o’rgatmaganmi? Nima uchun aynan mana shu holat. Inson salbiy fikrda to’xtab-qotib qolmasligi kerak. Doimo yaxshi fikrda bo’lib turishlig kerak. Ana shunda yaxshiliklar unga atrofida keng ko’lamda qurshab keladi, quchoq ochib. Shuning uchun azizlar, o’y-fikr masalasi inson hayotidagi eng muhim masalalardan hisoblanadi.

Endi kanalimizni yuqorirog’ida biz so’rovnoma bergan edik, “Hayotingizdagi eng muhim ta’sir qiluvchi kuchni aniqlang”, deb. Ba’zilar ana shu taqdirni ro’kach qilishgan, ba’zilar siyosatni, albatta uni kam kishi qo’llab-quvvatlabdi – siyosatni. Ilm va jaholatni ham belgilaganlar ko’p. va inson o’zini nafsini belgilaganlar ham oz emas.

Endi mana shunda inson shu suhbatni eshitgandan so’ng anglab yetadiki, insonning hayotida salbiy yoki ijobiy ta’sir qiluvchi kuchlarning eng muhimi, eng kuchlisi bu insonning o’zi. Mana shu narsani biz tushunib yetgan kunimiz, bzning hayotimiz o’zgaradi. Chunki hadisda: “Kim o’zini tanisa, Robbisini tanibdi” deganlar Rosululloh sallollohu alayhi va sallam. Biz o’zimizni kimligimizni bilishimiz kerak. Bizni Alloh nimalarga qodir qilib yaratganini tushunishimiz kerak. Ana shuning uchun azizlar, bugungi bu suhbatimizdan oladigan foydali hulosalarni, o’zingiz chiroyli hulosa chiqarasiz degan umiddamiz. Suhbatimizga shu yerda chiroyli yakun yasaymiz.

Duo…»